ملوترون چیست؟(Mellotron)

Samplerدستگاهی است الکترونیکی که می تواند صداهای مختلف را ضبط کرده، ذخیره کند و سپس با توجه به نیاز آهنگساز آنها را در رنجهای مختلف فرکانسی پخش نماید. ملوترون سازی بود که در اوایل دهه 60 ساخته شد و پایه گذار دستگاههای دیجیتال پیشرفته امروزی است که ما آنها را بنام Sampler می شناسیم.
اولین گونه این دستگاه که در جهان ساخته شد درواقع دستگاهی شبیه به ارگ های بزرگ امروزی بود که ملوترون (Mellotron) نام داشت. ملوترون از معدود دستگاه های الکترونیکی بسیار مفیدی و تاثیر گذار در صنعت موسیقی الکترونیک بود که ساخته شد و در دهه های 60 و 70 گروههایی بسیاری مانند Genesis، Yes، Moody Blues، King Crimson و ... از آن بیشترین بهره را بردند.

روش کار این دستگاه بر پایه وجود تعداد زیادی نوار ضبط مغناطیسی (برای هر کلید کیبرد) که هر یک توانایی ضبط حدود 8 ثانیه اطلاعات صوتی را داشتند، بود. با فشار دادن کلاویه کیبرد، امکان پخش حلقه وار محتویات هر نوار مغناطیسی مهیا می گشت. مدل های مختلف ملوترون توانایی اجرای صداهایی مانند سازهای زهی، فلوت و باس را در آن واحد داشتند.

گراهام باند (Graham Bond) خوانند و نوازنده کیبرد سبک راک انگلیسی، اولین کسی بود که از این دستگاه در کارهای خود استفاده کرد.

اولین ملوترون

اواخر دهه 50 بود و بیل فرنسن (Bill Fransen) ساکن کالیفرنیا، کاری نداشت جز پاک کردن پنجره منازل مردم. روزی هنگامی که در حال پاک کردن پنجره منزل یکی از مشتری های خود بود متوجه صداهای عجیب و غریبی شد که از گاراژ منزل بیرون می آمد.

آنجا منزل هری چمبرلین (Harry Chamberlin) مخترع سازی بود که برای هر کلید آن یک حلقه باز از نوار های مغناطیسی وجود داشت که با هر بار زدن کلید و رها کردن کلید، نوار به ابتدا باز می گشت. او این اختراع خود را در سال 1949 به ثبت رسانده بود. هر چند کار او در نوع خود بی نظیر بود اما موسیقیدانان نمی توانستند از آن استفاده کنند چرا که برای اجرای نت های بلند، با آن مشکل داشتند. وی نام Chamberlin را برای این ساز انتخاب کرده بود.

مشکل مطرح شده و کیفیت بد صدای خروجی که غالبآ توام با نویز و هوم زیاد بود از یک طرف و ناتوانی فروشنده ای که چمبرلین برای محصول خود انتخاب کرده بود از طرف دیگر باعث شده بود تا این اختراع نتواند آنگونه که باید جایی در بازار برای خود پیدا کند.

بیل فرنسن که شیفته این ساز شده بود و توانایی های بسیاری در آن یافته بود، به انگلستان رفت و اقدام به همکاری با کارخانه ای در بیرمنگام برای تغییر طرح این ساز نمود.

کارخانه متعلق به برادران بردلی (Bradley) بود و Streetly Electronics نام داشت، در این کارخانه بود که طراحی های آنها Mellotron را بوجود آورد. اولین نوع ملوترون دارای دو کیبرد مجزا بود که از نوارهای از پیش ضبط شده برای پخش استفاده می کرد.

مشخصات اولین ملوترون

• در سال 1963 تهیه شد.
• نام مدل آن MARK I بود.
• دارای دو کیبرد بود که هریک سی و پنج کلاویه داشتند.
• قیمت آن در همان زمان بین 2000 تا 4000 پوند بود.
• بسیار سنگین وزن بود، چیزی حدود 140 کیلوگرم.
• حدود 55 عدد از این مدل بیشتر ساخته نشد.

لازم به ذکر است که پس از آن مدلهای MARK II، FX Console، مدل 300 و 400/400SM ، 400 FX و ... نیز به بازار آمد، تا اینکه در سال 1976 اولین نمونه از دستگاه های Sampler دیجیتال توسط شرکت Computer Music Melodian ساخته شد.

انقلابی ترین ابزار موسیقی الکترونیک

Eigenharp

که انقلابی ترین ابزار موسیقی الکترونیک در 60 سال گذشته به شمار میرود وارد بازار شد این ساز توسط John Lambert طراحی و ساخته شده و بطور خلاصه میتوان گفت که پر احساس ترین ابزار موسیقی الکترونیک است که تابحال تولید شده این ساز در سه نوع Pico ، Alpha و Tau طراحی شده است .
Alpha نوع پیشرفته این ساز بوده و به شما قدرت بی نظیری در نواختن بر روی صحنه و بداهه نوازی را میدهد شامل 120 کلید موسیقایی و 12 کلید percussion و کلید mute و همینطور دهنه ساز بادی میباشد . 
همه توانایی نواختن Pico رو دارند دارای 18 کلید و 4 کلید mode هست و همینطور دهنه ی بادی در هر 2 مدل کلید ها قابلیت القای حالت Vibration را دارا میباشند شما با این ساز قادر خواهید بود به طور بسیار طبیعی به نواختن آلات موسیقی واقعی مانند ویولن سل و یا کلارینت و همینطور ساز های مجازی ( Synthesizer ) بپردازید علاوه بر سازهای که همراه با Eigenharp به شما داده خواهد شد شما میتوانید plugin و یا Soundfont مورد نظر خود را بر روی ساز load کرده و به نواختن بپردازید .

سایت کمپانی سازنده : http://www.eigenlabs.com

ارکستر سازهای لپ تاپی

نوع جدیدی از موسیقی الکترونیکی در حال شکل‌گیری و جدی شدن است. یک جور موسیقی که خوراک عشق کامپیوترهاست. شاید فقط چند دهه گذشته است از زمانی که نوازندگان و اهالی موسیقی در اجرای برنامه‌هایشان، فقط و فقط از سازهایی استفاده می‌کردند که از مواد اولیه طبیعی ساخته شده بودند؛ به طوری که هم ساختن آنها و هم تسلط برای درآوردن صدایی متناسب از آنها، مدت‌ها زمان می‌برد.

اما پیشرفت و رشد تصاعدی علوم الکترونیک و به‌خصوص کامپیوتر در این چند سال، کار را به جایی کشاند که بسیاری از صداها را می‌شود با کامپیوتر شبیه‌سازی کرد و سازهای موسیقی هم با وجود تمام تمایلات سنتی اهل موسیقی، نتواستند از دست کامپیوتریزه شدن فرار کنند.
به همین خاطر در این چند ساله، سینتی سایزرها و سازهای الکترونیک، به جایگاهی جدی‌ برای تولید و کار خلاقه اهل موسیقی تبدیل شدند. اما اتفاقی که چند وقت پیش افتاد، شاید غریب‌ترین اتفاق در این زمینه بود؛  ۵۰  عضو گروه یک ارکستر در کنار یکدیگر، بزرگ‌ترین ارکستر لپ‌تاپی دنیا را تشکیل دادند و به اجرای برنامه پرداختند.

اینجا دیگر حتی از شکل آشنا و متعارف سازها هم خبری نبود و در برنامه‌ای زنده، لپ‌تاپ‌ها ساز شدند و نوازندگان با فشردن دکمه‌های لپ‌تاپ‌هایشان، در این همراهی موسیقایی شرکت کردند.یکی از تنظیم‌کنندگان ارکستر لپ‌تاپی می‌گوید: «آینده موسیقی اینجاست، قهرمانی گیتار را فراموش کنید». در این چند دهه، ابزارهای الکترونیک همیشه نقشی اساسی در تولید موسیقی داشته‌اند؛ به طوری که صدای موسیقی کامپیوتری برای بسیاری از شنوندگان صدایی آشناست.ساز و کار این موسیقی هم چیز زیاد پیچیده‌ای نیست و برای همه روشن است که با نوعی از موسیقی سر و کار داریم که کامپیوتر ابزار ساخت و تنظیم آن است.اولین بار موسیقی کامپیوتری در استرالیا توسط یک برنامه‌نویس کامپیوتر طراحی و ساخته شد و بعدها یک مهندس کامپیوتر، برنامه‌ای که توسط موزیسین‌های مبتدی نواخته شده بود را طراحی و تنظیم کرد.

در سال۱۹۸۰ بود که این امکان به کامپیوترهای شخصی داده شد تا با استفاده از سینتی‌سایزر‌ها و برنامه‌های نوشته شده، از تکنولوژی کامپیوتری بهره‌مند شوند.اما در موسیقی لپ‌تاپی قدم‌ها جلوتر گذاشته شده‌اند و در آن اثری از ابزارهای متنوع نیست و همه چیز را با صدای لپ‌تاپ می‌شنویم.

● لپ‌تاپ‌ ساز می‌شود

گروه موسیقی Plork یکی از اولین گروه‌های موسیقی لپ‌تاپی بودند که توسط ۲ نفر از متخصصین این رشته و همکاری و حمایت برخی دانشکده‌های دانشگاه پرینستون و سازمان‌های وابسته به آن، در اوایل آوریل۲۰۰۶ به اجرای برنامه پرداختند.ترومن و کوک، ۲ استاد دانشگاه پرینستون بودند که علم کامپیوتری‌شان و درکی که از موسیقی داشتند را کنار هم گذاشتند تا این نوع جدید از موسیقی را اجرا کنند.در کار آنها سنسورهایی روی لپ‌تاپ‌ها نصب و اسپیکرها به هریک از لپ‌تاپ‌ها وصل شده بود و هر نوازنده قرار بود صدای ساز از پیش تعیین شده‌اش را از اسپیکرها خارج کند. در این اجرا، ۱۵جایگاه برای اعضا وجود داشت و هر جایگاه شامل یک لپ‌تاپ، اسپیکرهای نیم‌دایره‌ای و نرم‌افزار لپ‌تاپ از نوع اپل ۱۲اینچی می‌شد و آمپلی فایرهای هر اسپیکر از یک بلندگوی ۶کاناله نیم دایره‌ای تشکیل شده بود.آنها معتقد بوند با ترکیب‌ها و اجراهای تازه‌شان نوع جدیدی از صدا و موسیقی را به وجود آورده‌اند که باعث تحول در دریافت سنتی مخاطبان از احساسات موسیقایی‌شان می‌شود و انگار آنها را در قرن۲۲ بیدار می‌کند. کنترل صداها، ترکیب آنها، هدایت اعضای گروه، تنظیم و ترکیب صداها و نظم دادن به نوازندگان و هماهنگی آنها با رهبر ارکستر از دشواری‌های این ژانر تازه بود؛ هرچند خود اعضای این گروه در به ثمر نشستن ایده‌ها و موفق بودن کارشان مردد بودند و معتقد بودند ژانر ارکستر لپ‌تاپی هنوز محدودیت‌هایی دارد و شکل واقعی و کامل آن تحقق نیافته است.در اجراهای این ارکستر لپ‌تاپی، بئرلین الیورس - آکاردئونیست مشهور - و ذاکر حسین - از نوازندگان طبلا و برندگان جایزه گرمی - گروه را همراهی می‌کردند. دان ترومن و کوک - ۲ عضو بنیانگذار این گروه - سال‌ها برای رسیدن به این تجربه تازه تلاش کرده بودند.ترومن، آهنگساز، سازنده و طراح نرم‌افزار است، ویولن می‌نوازد و در رشته فیزیک در دانشگاه مینه‌سوتا تحصیل کرده و جالب است که تا به حال در فستیوال‌های موسیقی مدرن و همچنین در جشنواره موسیقی فولکلور قطعاتش را اجرا کرده است.

● چاک وارد می‌شود

کوک - عضو دیگر گروه پلورک - هم استاد علوم کامپیوتر و پژوهشگر موسیقی کامپیوتری در دانشگاه پرینستون است. کوک به شکلی پیشرفته، کارهایی در زمینه صداهای تلفیقی، اصول طراحی و شبیه‌سازی موسیقی کامپیوتری و همچنین فعالیت‌هایی در زمینه طراحی نرم‌افزارها و مدل‌های موسیقی کامپیوتری انجام داد.

مهم‌ترین کار این عضو شاخص گروه پرینستونی‌ها، نوشتن برنامه کامپیوتری «چاک» بود. چاک می‌توانست به شکل طبیعی صدای همزمان و چندزمانه را کنترل کند؛ سایر کلیدهای ترکیبی هم توانایی اضافه کردن، حذف کردن و اصلاح همزمان برنامه در حال اجرا را داشتند.

● اُف‌های لپ‌تاپ به‌دست

یکی دیگر از ارکستر لپ‌تاپ‌های جهان، ارکستر لپ‌تاپ «سایبورک» است. در ارکستر لپ‌تاپ سایبورک، رهبر و نظیم‌کننده‌ای وجود نداشت و هر نوازنده، اسپیکر اصلی خودش را داشت و هر صدایی با میکروفون استریو ضبط می‌شد.
این ارکستر لپ‌تاپ، توسط موزیسین‌ها و هنرمندانی مثل آندری اسمیرنوف، لوبوف، پیچلیکنا، ویکتور، چرنینیکو اجرا شده که هر کدام از هنرمندان شناخته‌شده موزیک کامپیوتر هستند. این ارکستر در ماه می سال۲۰۰۶، در مرکز موسیقی لکترونیک مسکو آغاز به کار کرد.

● رکورد شکسته شد

اما در آخرین ارکستر لپ‌تاپی که چند وقت پیش در دانشگاه یورک انگلستان برگزار شد، مهم‌ترین نکته تعداد نوازندگان بود. آمبروس فیلد - تنظیم‌کننده و استاد دانشگاه - سرپرستی این گروه را به‌عهده داشت؛ کسی که تحقیقات زیادی در زمینه مهندسی صدا و برنامه‌ریزی کامپیوتری در کارنامه‌اش دارد.

۵۰ نفر در این ارکستر شرکت داشتند و در یک هماهنگی و همراهی دیجیتال به اجرای برنامه پرداختند. در این اجرا هم مانند سایر اجراها، شرایط جوری بود که هر کدام از نوازندگان علاوه بر صدای خود، صدای دیگران را هم از طریق کامپیوترش می‌شنید و بعضی از این دانشجویان، می‌بایست ماوس را برای تولید آهنگ‌های مورد نیاز خود حرکت می‌دادند یا روی آن کلیک می‌کردند و دیگر اعضای ارکستر دست‌ها را حرکت می‌دادند.

حرکت دست آنها از طریق دوربینی که به رایانه‌های قابل حمل متصل بود، بازتولید و تبدیل به آهنگ می‌شد.

● به قرن ۲۲نزدیک می‌شویم؟

در این چند سال، ارکستر لپ‌تاپ‌های گوناگونی در سراسر دنیا شکل گرفته‌اند و تعداد افرادی هم که به موسیقی زنده کامپیوتری رو آورده‌اند، زیاد شده است. در کار آنها مؤلفه‌های موسیقایی و فرهنگی کنار اصول زیباشناسی قرار می‌گیرند.
موزیسین‌های این ارکسترها می‌گویند استفاده اعضای گروه از لپ‌تاپ، یک تفنن یا پیشرفت تکنیکی صرف نیست؛ آنها دست به یک حرکت جمعی خلاقه می‌زنند و لپ‌تاپ‌ها شبیه یک ابزار موسیقایی جدید عمل می‌کنند.

علاوه بر این با استفاده از کامپیوتر، گستره تازه‌ای از صداها را می‌توان به این ارکسترها اضافه کرد؛ صداهایی که ورودی آنها صداهای طبیعی روزمره هستند و خروجی آنها صداهایی بسیار متفاوت و تازه. با این حال، هنوز راه زیادی مانده است تا این نوع ارکستر بتواند خاطره سازها را از ذهن علاقه‌مندان موسیقی پاک کند؛ شاید به این خاطر که هنوز تا قرن۲۲، سال‌ها باقی مانده است.