روایاتی از زندگی بتهوون.

به روایتی بتهوون 18 ساله بود که پدر خودش رو از دست داد و مسئولیت اداره زندگی دو برادر کوچکترش رو عهده دار شد و مجبور شد که به منظور گذران زندگی در ارکستری در شهر بن به نوازندگی ویولا بپردازه. در سال 1792 هایدن که در حال گذر از شهر بن بود بطور کاملا" اتفاقی بتهوون رو هنگام نوازندگی در ارکستر میبینه و پی به عمق نبوغ او نه تنها در نوازندگی بلکه در دانش او از موسیقی میبره. هایدن به او پیشنهاد میکنه که برای همکاری به همراه او به وین بره و همینطور هم میشه و اینطور میشه که او به وین شهر موسیقی میره و ضمن اینکه به تحصیل موسیقی میپردازه برای برادرانش پول میفرسته.

و باز روایت میکنند که هنگام مرگ بتهوون (سال 1827) در شهر وین هوا برفی بوده و طوفان شدیدی نیز در جریان بوده، ناگهان رعد و برقی با صدای بسیار بلند زده میشه و او به خواب ابدی فرو میره.

معنی نادرست یک اصطلاح در هارمونی؟

هنگامی که به هارمونی از منظر گذر زمان شکل گیری نگاه می شود معمولا" آنرا به دو دسته عمده تقسیم می کنند، هارمونی کلاسیک و هارمونی مدال (Modal). هارمونی مدال خود به دو قسمت هارمونی بر اساس فاصله های سوم و هارمونی بر اساس چهارم تقسیم می شود. در مقابل این دو شاخه کاملا" مشخص و جدا (کلاسیک و مدال)، بسیاری از اصطلاحاتی که در این دو نوع هارمونی بکار برده می شود یکسان، اما با معانی متفاوت هستند. این تفاوت باعث می شود که معنی یک جمله هنگامی که آنرا در محدوده "هارمونی آوازی" (Choral Harmony) مطرح می کنیم با همان جمله در محدود "هارمونی Jazz" بسیار متفاوت باشد.

هارمونی کلاسیک
علت نام گذاری این روش آن است که شکل گیری آن به دوره هنر کلاسیک در اروپا بر می گردد. هنگامی که موسیقی حالت تنال داشته و مباحث موسیقی پلی فنیک بصورت علمی در قرن 18 و 19 مطرح بود. البته عنوانین گمراه کننده دیگری مانند هارمونی فانکشنال (Functional)، تنال (Tonal)، دیاتنیک (Diatonic) و ... هم بر روی این نوع از تحلیل هارمونی گذاشته می شود که باید از استفاده از آنها صرفنظر کرد. چرا که این نامها اغلب از نوع موسیقی کنترپوآن و Canon اروپایی به ارث رسیده است و ممکن است ذهن شنونده یا خواننده را دچار تشویش نماید. بسیاری از قطعات موسیقی هستند که هارمونی آنها از نوع کلاسیک نبوده اما ذاتا" فانکشنال یا تنال هستند.

هارمونی مدال
اروپایی ها در قرن 18 و 19 بخوبی به اهمیت و ارزش هارمونی در موسیقی پی برده بودند اما اصطلاحاتی را که برای بررسی هارمونی مطرح کرده بودند اغلب نوع خاصی از موسیقی پلی فنیک را شامل می شد، بطوری که امروزه تعداد زیادی از این اصطلاح ها، با آن هارمونی که ما می شناسیم همخوانی ندارد. مثلا" اصطلاحی مانند سه تایی (triad) که برای ما در بررسی آکوردها بسیار آشنا است، در " هارمونی کلاسیک" معنی خاصی داشته که امروزه برای هنرجویان موسیقی که هارمونی مدال را می شناسند، معنی کلاسیک آن گنگ و نا آشنا است.

لذا لازم بود تا اصطلاحات دوران کلاسیک و نیز قبل از کلاسیک بازنگری شوند و همچنین برای بسیاری از پدیده های علم هارمونی که تا آن زمان نامی در نظر گرفته نشده بود، نام مناسب انتخاب شود. نمونه واضح آن هارمونی ای است که امروزه کاربرد فراوان دارد و اساس آن روی فاصله های چهارم شکل میگیرد و نه سوم، موضوعی که در دوران "هارمونی کلاسیک" به آن توجهی نشده بود.

اصطلاح سه تایی
مشکلی که وجود داشت - و حتی امروزه در میان بسیاری وجود دارد - آن است که اینرسی زیاد هارمونی کلاسیک به اندازه ای است که اصطلاحی مانند سه تایی (triad) هنوز نتوانسته معنی جدید خود را پیدا کند و کماکان بسیاری از موسیقیدانان آنرا حاصل روی هم قرار گرفتن سه نت با فاصله های سوم می دانند. در صورتی که همانطور که می دانید اصطلاحات یونانی مانند دیاد (dyad)، تریاد (tirad)، تتراد (tetrad) و ... که در بسیاری از علوم کاربرد دارند صرفا" حالت دوتایی، سه تایی، چهارتایی و ... را مشخص می کنند و فاقد هر گونه اطلاع اضافه دیگری هستند.

اصطلاحی مانند سه تایی (triad) حتی در جمع برخی موسیقیدانان حرفه ای معنی بیشتری از سه تایی بودن را با خود یدک می کشد و به دنبال آن تعبیر و تشریح اصطلاحی مانند آکورد (Chord) نیز دستخوش تغییرات نا خواسته ای می شود. به متن زیر که برگرفته شده عینی از یک کتاب هارمونی معتبر به زبان فارسی است دقت کنید :

"آکورد به انتشار همزمان چندین نت که همیشه بتوانند در حالت سومهایی روی هم قرار بگیرند گفته می شود."

این در حالی است که هنرجویان جدی و شنوندگان حرفه ای موسیقی بخوبی می دانند هارمونی بسیاری از کارهای موسیقیدانان مدرن امروزی بر اساس آکوردهایی است که روی فاصله های چهارم ساخته می شوند.

Diminished Scale؟

از گامهای مهمی که در موسیقی جز بکار برده می شود گامی است که بنام کاسته یا Diminished معروف است. این گام بر خلاف گام ماژور معمولی که از هفت نت تشکیل شده است از از توالی هشت نت که یکی درمیان فاصله بین آنها پرده و نیم پرده است درست می شود. به بیان دیگر ترکیب نتهای C-D-E^b-F-G^b-A^b-A-B-C یک گام کاسته روی پایه C درست می کند.

 
یک گام کاسته با پایه نت دو

دقت کنید از آنجایی که فقط هفت نت متفاوت در یک گام وجود دارد، چنانچه نت انتهایی (اکتاو) را در نظر نگیریم در یک گام کاسته باید حتما" یکی از نت ها تکرار شود که در شکل اول نت A یکبار در حالت عادی و یکبار با یک بمل بکار برده شده است.

به گامی که در شکل اول مشخص شده دقت کنید، بسادگی می توان بر روی آن آکوردهای کاسته مانند Cdim ، E^bdim ، G^bdim و ... را که همگی از یک خانواده هستند، را بدست آورد.

آکوردهای هم خانواده بر روی گام دو کاسته

همچنین آکوردهایی مانند Ddim ، Fdim ، A^bdim و .. که باز همگی از یک خانواده هستند.

همانطور که می دانید آکوردهای کاسته از چهار نت که فاصله بین آنها سوم کوچک است ساخته می شوند. فاصله سوم کوچک معادل یک و نیم پرده است بنابراین بسادگی می توانید با اجرای همزمان یکی در میان از نتهای گام کاسته از هر نتی آکورد کاسته مربوطه را درست کنید.

گروه دیگری از آکوردهای هم خانواده بر روی گام دو کاسته

اما به دلیل آنکه فاصله میان نتهای گام بصورت مرتب یکی درمیان پرده و نیم پرده است، در حالت کلی فقط می توان سه گام متفاوت از نوع کاسته درست کرد. یعنی گام های کاسته بر پایه دو، دو دیز و ر. چرا که گام بعدی که بر اساس E^b تهیه می شود معادل گام کاسته ای است که روی C بنا شود.

آکورد و گام های کاسته در موسیقی کلاسیک نیز کاربرد بسیار دارند، نمونه بارز استفاده از آن را می توان در بریدجی که بتهوون بصورت حرکت های آرپژ مانند در موومان اول سونات مهتاب بکار برده است، مشاهده کرد.