اهمیت گام در موسیقی Jazz ؟؟

فرض کنید که یک موسیقیدان جوان در اوایل قرن بیستم هستید و میخواهید پای به عرصه Jazz در موسیقی بگذارید. چگونه می توانید بداهه نوازی یاد بگیرید؟ قاعدتا" راهی جز کنسرت رفتن و یا به دنبال افرادی باتجربه گشتن ندارید تا شاید آنها یکی دو فن از انواع روشهای Improvise خود را به شما آموزش دهند.

با درک صحیح از گام و مد، اجرای یک آکورد یا بداهه نوازی روی آن
بسیار ساده خواهد شد. ( D Dorian روی آکورد آکورد Dm13 )

اولین درس تئوری شما احتمالا" این خواهد بود که "جز موسیقی بر اساس هارمونی است، شما روی آکوری Dm7 می توانید نت های D, F, A و C را برای قسمت ملودی بنوازید".

چند روز بعد یک موسیقیدان جسور و با تجربه تر به شما میگوید : "لازم نیست خود را محدود کنید می توانید نت های E,G و B (یعنی نهم، یازدهم و سیزدهم) را هم با این آکورد بنوازنید." آموزش موسیقی جز از نیمه اول قرن بیستم تا کنون مسیر طولانی ای را پیموده است. اما هنوزهم بسیاری از موسیقیدانان همان مطالب بالا را الگوی آموزش قرار می دهند. اما یک نکته بسیار مهم تغییر کرده است و آن نحوه فکر کردن به نتهای موسیقی است.

دقت کنید مشکل بزرگی که برای فراگیری وجود دارد آن است که ما عادت کرده ایم که به دنبال A حرف B و سپس C,D,E و ... را بیاوریم فکر کردن راجع به توالی D,F,A,C,E,G,B کمی دشوار است. همانگونه که 1,2,3,4,5,6 و ... ساده تر است تا 1,3,5,7,9,11,13 و ...

آکورد Dm7 روی پیانو بسادگی قابل فکر کردن هست چرا که همه نت های آن روی کلیدهای سفید D,F,A و C اجرا می شود. اما Abm7 با وجود آنکه از لحاظ رفتاری همانند Dm7 است اما کمی پیچیده تر است. از یکطرف سه نت داریم که با کلید های سیاه باید نواخته شوند و نیز یک نت B داریم - در واقع Cb - که خود درک کردن لازم دارد.

حالا تصور کنید که می خواهید یک آکورد مثلا" C#7alt با b9 و 9+ و b13 را بزنید، بدون شک یک هنرجوی موسیقی شکوه و شکایت خواهد کرد که "نواختن این آکورد بسیار سخت است"، اما بنظر می رسد که راه ساده تری هم برای نواختن این آکورد و Improvise روی آن باشد و آن چیزی نیست جز گام.

گام #C ماژور روی آکورد C#7alt

به خاطر آوردن گام و تفکر راجع به گام در موسیقی به مراتب برای یک نوازنده یا موسیقیدان Jazz ساده تر است. گامی که یک نوازنده جز فرا می گیرد گامی نیست که یک نوازنده کلاسیک آنرا روزی دو، سه ساعت تمرین می کند تا صرفا" مهارت نواختن پیدا کند.

یک موسیقیدان جاز علاوه بر تمرین نواختن روی گام - یا مد - روی آن فکر می کند. از نظر یک موسیقی دان یا نوازنده جز، گام دو، ر، می، فا، سل، لا، سی نیست که باید آنها را برای مهارت انگشتان بنوازد، بلکه مجموعه ای منظم و با قاعده است که بواسطه آن می توان هارمونی و ملودی را با یکدیگر ترکیب کند.

ساده ترین مثال را خودتان امتحان کنید. با دست چپ روی پیانو آکورد CMaj7 را بگیرید و با دست راست روی گام دو ماژور ملودی بنوازید. بدون آنکه نتهای گام را پشت سر هم اجرا کنید. نتیجه زیبا و جذابی خواهد شد.

اما مثال کمی سخت تر، همان مطلبی است که در ابتدا آوردیم یعنی Dm7. این آکورد، پایه گام ر دورین (D Dorian) است. اگر شما با مد دورین که روی درجه دوم یک گام ماژور درست می شود آشنا باشید بسادگی می توانید روی آکورد پایه آن همانند حالت CMaj7 بداهه نوازی کنید.

با این حساب و درک موقعیت نت ها در یک گام اجرای یک آکورد Altered یا بداهه نوازی روی آن نباید کار دشواری باشد. به شکل دوم دقت کنید.

همراه با موسیقی تا آخرین لحظه

فریدون ناصری رهبر دائم ارکستر سمفونیک تهران جمعه هفدهم تیر ماه در بیمارستان مدائن تهران درگذشت. وی در سال 1360 در مراسمی که به مناسبت بزرگداشت مرتضی حنانه رهبر و دوست دیرینه او، برگزار شده بود، برای اولین بار هدایت ارکستر سمفونیک تهران را به دست گرفت.

عمده فعالیت فریدون ناصری قبل از انقلاب آهنگسازی فیلم و تنظیم موسیقی، همچنین رهبری ارکستر"نکیسا" در رادیو و همکاری با مرتضی حنانه بود. اگرچه ناصری از اطلاعات موسیقی بالایی برخوردار بود و کتابهایی هم به انتشار رسانده بود ولی متاسفانه کمتر از این منظر مورد توجه اهل موسیقی قرار گرفت.

ناصری در زمینه موسیقی ایرانی هم پیش از انقلاب فعالیتهای داشت و با گروه "سماعی" برنامه هایی را به اجرا گذاشت؛ اهل موسیقی در CD "خزان" با صدای محمدرضا شجریان (که به صورت غیر رسمی در ایران منتشر شد) قسمتهایی از این دست آثار او را که بازسازی تصانیف و قطعات گذشتگان است، شنیده اند. همچنین ناصری پیش از انقلاب نیز دستی در پژوهشگری موسیقی نواحی داشت.

ناصری که بخاطر ضعف جسمانی، چند سالی بود که قادر به رهبری ارکستر نبود و ارکستر سمفونیک تهران اغلب از رهبران میهمان استفاده می کرد. حتی ایرج صهبایی وقتی به عنوان رهبر ثابت به فعالیت می پرداخت هنوز از فریدون ناصری به عنوان مدیر هنری و رهبردائم یاد می شد.

ارکستر سمفونیک تهران که به ندرت برنامه اجرا می کند، در این فصل به شکل قابل توجهی پرکار بوده، مخصوصا" دو برنامه موفق به رهبری علی رهبری و شهداد روحانی که مورد استقبال بسیاری از علاقه مندان موسیقی کلاسیک قرار گرفت.

فریدون ناصری این عنوان را تا آخرین روز حیات خود حفظ کرد. در بروشور کنسرت علی رهبری در 24 و 25 خرداد هم نام و هم بیوگرافی این هنرمند قید شده بود، همچنین علی رهبری قبل از شروع این برنامه فریدون ناصری را به روی سن دعوت کرد و با سخنانی از کوشش و پایداری ایشان در این چند سال تقدیر نمود .

ناصری که به سختی سخن می گفت به کمک علی رهبری روی سن آمد و از مشکلات ارکستر در زمانی که به گفته او" ارکستر 7 سولیست داشته و بقیه نوازندگان حرفه ای نبودند" گفت. ناصری در پایان با چشمانی اشک آلود در میان تشویق شدید حضار سن تالار رودکی را برای آخرین بار ترک کرد.

فریدون ناصری